Pieskowa Skała

Choć sądzono, że zamek w Pieskowej Skale powstał już we wczesnym średniowieczu, to prace archeologiczne nie potwierdziły tego przypuszczenia. O zamku wiadomo, jednak że w latach 1377-1608 stanowił siedzibę rodu Szafrańców. Co najciekawsze co poniektórzy z właścicieli wykorzystywali go jako punkt wypadowy do napadów na kupców przejeżdżających biegnącym przez Dolinę Prądnika traktem handlowym. Jeden, z takich "Panów- Rozbójników" Krzysztof Szafraniec "dosłużył się" swoimi wyczynami  wyroku skazującego na ścięcie. Egzekucji dokonano na Wawelu w 1484 r.

W latach 1542-1580, ten niegdyś gotycki zamek przebudowano w renesansową rezydencję. Natomiast w XVII w., gdy panem zamku był Michał Zebrzydowski budowlę zaopatrzono w system fortyfikacji bastionowych. Do dziś po danym właścicielu pozostał jego kartusz herbowy "Radwan" widniejący nad bramą wjazdową.

 

Podczas potopu szwedzkiego (1655 r.) zamek został, niestety zniszczony. Na domiar złego w 1718 r. Konstrukcja uległa pożarowi. Jednak w 1768 r. nowi wlaścicciele, ród Wielopolskich dokonał jego odbudowy. Niestety zła passa Pieskowej Skały nie opuszczała, i tak w wyniku kolejnego pożaru (1850 r.) zniszczeniu uległa najstarsza część budowli, tak zwany zamek wysoki. W czasie powstania styczniowego rosyjski ostrzał wywołał kolejny pożar oraz zniszczenie kosztownego wyposażenia zamku. W 1842 r. Pieskową Skałę odkupił od rodziny Wielopolskich hrabia Jan Mieroszewski. W latach 80 – tych XIX w., jego syn Sobiesław prowadził na zamku prace remontowe dodając budowli elementy neogotyckie. Kolejny dziedzic posiadłości, hrabia Krzysztof Mieroszewski sprzedał zamek. Niebawem nowy właściciel Michał Wilczyński odsprzedał zamek dr. Serafinowi Chmurskiemu, który zbudował u stóp zamku wille zamierzając nadać Pieskowej Skale charakter letniskowy. W 1902 r. w wyniku zadłużenia majątku Chmurskiego, zamek trafił na licytację. Niebawem Adolf Dygasiński zwrócił się na łamach "Kuriera Warszawskiego" z apelem ratowania zamku, będącego perełką polskiego renesansu, oraz ostatnim zamkiem na szlaku Orlich Gniazd, który przetrwał w dobrym stanie. Dzięki tej inicjatywie powstało "Towarzystwo Akcyjne Pieskowa Skała", które wykupiło zamek za kwotę 60 tysięcy rubli. 

Po II wojnie światowej zamek w Pieskowej Skale przeszedł na rzecz Skarbu Państwa. W latach 1950 - 1963 dokonano jego renowacji i ustanowiono go Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Pieskowej przywrócono wygląd jaki posiadała w XVII w. Wieża bramna, z charakterystycznym zegarem, która przykuwa szczególnie uwagę zwiedzających pochodzi z XX w.. Jej poprzedniczka, baszta pochodząca ze średniowiecza uległa niestety zawaleniu. Druga baszta, choć zachowana nie jest udostępniona zwiedzającym. Przystaje do niej XVII - wieczna oficyna, posiadająca dwa piętra. Znajdująca się obok wieży bramnej loggia (wnęka w zewnętrznej płaszczyźnie budynku, od pomieszczeń wewnętrznych oddzielana drzwiami i oknem obecnie pełni w architekturze funkcję balkonu) również pochodzi z okresu po II wojnie. Powstała na skutek odnalezienia w 1947 r. szczątek dawnej loggi podczas badań archeologicznych. Piękny włoski ogród założony na dolnym bastionie, nie jest udostępniony zwiedzającym, można go podziwiać jedynie z zamkowego dziedzińca. W jednym z bastionów usytuowano restaurację z tarasem widokowym, skąd można rozkoszować się przepięknym widokiem na zamek oraz OPN. Arkadowy dziedziniec zamku, wzorowany na Wawelskim posiada dwa piętra, otoczone krużgankami i wysuniętą loggią, zdobiony jest 21 maszkaronami (charakterystyczne dla renesansu stylizowane w różnorodnej mimice twarze ludzkie i zwierzęce). Aktualnie na zamku mieści się stała ekspozycja "Przemiany stylowe w sztuce europejskiej od średniowiecza do połowy XIX wieku". Zamek dość często pojawia się też w filmach. Wielu z nas zapewne pamięta go z seriali „Janosik” i „Stawka większa, niż życie”. W kryptach na zamku w Pieskowej Skale znajdują się cztery manierystyczne sarkofagi Sieniawskich pochodzące z XVII w., ozdobione postaciami zmarłych na wiekach.

 Epitafia te są unikatowe w sztuce polskiej. Wykonane zostały przez wrocławskiego rzeźbiarza Jana Pfistera. Pierwotnie mieściły się w jednym z najwspanialszych polskich mauzoleów rodowych w kaplicy w Brzeżanach na Podolu. Kościół i kaplica na zamku po 1945 r. zostały doszczętnie zdewastowane. Sarkofagi te szczęśliwie ocalały, dzięki ich wcześniejszemu wywiezieniu podczas wojny polsko - rosyjskiej w 1920 r. do Krakowa.
Do zamku przylega park krajobrazowy. W pobliżu stoi wapienna skała zwana Maczugą Herkulesa, Czarcią Skałą lub Sokolicą.  U podnóża wzgórza, na którym wznosi się zamek, mieści się kompleks pięciu stawów przepływowych założony w XVI w. Obecnie znajdują się one na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego i stanowią ostoję dla płazów (traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, ropucha szara, ropucha zielona, żaba trawna, rzekotka drzewna, kumak nizinny). Zwiedzanie całego zamku wyniesie nas przy bilecie normalnym 18 zł, a przy ulgowym 11 zł. Bilet rodzinny pozwalający na zwiedzanie dwóm osobom dorosłym oraz czwórce dzieci wynosi 50 zł.