Złoty Potok - Rezerwat Parkowe

W 1851 r. generał Wincenty hrabia Krasiński zakupił wieś Potok i sąsiadujące z  nią dobra m.in. dolinę, u której ma swóje źródła Wiercica. Generał wielce dbał o majątek, zakazywał wyrębów, a Dolinę Wiercicy wraz z okolicą przekształcił w wielkich rozmiarów park naturalny. Okolica bogata w stawy zainspirowała właściciela do przystosowania ich części w celach hodowlanych. W 1829 r. wybudował klasycystyczny dworek. W dworku tym przebywał w 1857 r. jedyny syn generała, sławny polski poeta doby romantyzmu, jeden z trzech polskich wieszczy - Zygmunt Krasiński. Parterowy dworek, choć uległ pożarowi, ocalał do naszych czasów. Z zewnątrz zachwyca skromnym i swojskim wyglądem, wewnątrz mieści Muzeum Zygmunta Krasickiego. Wstęp do muzeum wynosi zaledwie cztery złote dla osoby dorosłej, 2 zł dla osób z przysługującą ulgą, dla dzieci do 7 lat jest bezpłatny. 

 

W 1856 r. hrabia zlecił budowę w pobliżu dworku drugiej siedziby, również w stylu klasycystycznym, jednak znacznie bardziej okazałej - Irydion. Pałac obecnie nie udostępnia się do zwiedzania, jednak powinno to ulec wkrótce zmianie, po ukończeniu prac remontowo - konserwatorskich, o których prowadzeniu wysnułam wniosek patrząc na świeżo odnowioną frontową elewację, resztę zaś budowli widząc w "remontowym" nieładzie. Piętrowy pałac, zwany jest obecnie pałacem Raczyńskich, od nazwiska spadkobierców Krasińskich. W 1881 r. Edward hrabia Raczyński zlecił sprowadzić ze Stanów Zjednoczonych do swych stawów partię zarodową pstrąga. Hodowla zasłynęła w Europie, przez lata dając Złotemu Potokowi tytuł siedziby największej hodowli ryb w Europie, dostarczając pstrągi na stoły najzamożniejszych Europy. W pobliżu dworku Krasińskich i pałacu Raczyńskich w początkach XX w. stworzono przepiękny park według projektu Franciszka Szaniora. Dzisiaj możemy podziwiać zgromadzone w nim blisko 120 gatunków drzew i krzewów, wśród których wyróżnia się niemal 30 pomników przyrody. Właściciele dóbr dobrze zdawali sobie sprawę i należycie docenili walory przyrodnicze

W Dolinie Wiercicy, czego efektem były podejmowane działania na rzecz ochrony okolicznej przyrody. W 1934 r. utworzono rezerwat na obszarze 0,21 km², który miał na celu ochronę m.in. krystalicznie czystych źródeł Wiercicy. Rezerwat istniał do II wojny światowej, następnie przez lata jego idea trwała w zapomnieniu by na nowo pojawić się w 1957 r., kiedy ochroną objęto obszar liczący 0,16 km². Co ważne i godne pochwały Rezerwat Parkowe posiada szlaki w większości przystosowane dla turystów niepełnosprawnych. Piękno Doliny Wiercicy docenili nie tylko Krasiccy. W miejscu nazywanym „Osiedle Okopy” lub „”Szwedzkie Okopy” w pobliży Skałki z Krzyżem i pstrągarni istniał na przełomie VIII/IX w.  gród warowny. Obecne nazewnictwo jest efektem błędnego przekonania, że pozostałe po średniowiecznych osadnikach wały ziemne i rowy są pozostałościami po Szwedach z czasów wojen polsko- szwedzkich.

Odkryty gród obecnie stanowi jeden z największych (ocenia się na 1200 m²), które do tej pory odkryto. Gród otoczony był przez trzy pierścienie obwarowań (wały ziemno–drewniane). Najważniejszym miejscem grodziska była rzecz jasna siedziba jego władcy, mieściła się ona dalej od centralnej części grodu, na skale chronionej w naturalny sposób przez otaczające ją urwiska. Na teranie dzisiejszego Złotego Potoku, niemal równocześnie istniała osada, zajmująca się produkcją szklanych przedmiotów. O czym świadczą znaleziska archeologiczne. Pierwsze informacje o wsi Potok pochodzą dopiero z XII w. W XIII w. swą siedzibę mieli tu Odrowążowie, a w XIV w. „zajęli” ich miejsce Piławici, czyli znani nam Potoccy, gdyż właśnie stąd wywiedli swe magnackie początki. W późniejszym okresie Potok zmieniał właścicieli. W XVIII w. na pewien czas powrócił do Potockich by następnie po kolejnych perturbacjach trafić w posiadanie Krasickich,  którzy zapoczątkowali sławę Potoku, dzięki niezbyt popularnemu ówcześnie zajęciu – hodowli ryb. Uznaje się, że to właśnie za ich „kadencji”  do nazwy Potok dołączył przymiotnik Złoty.