Pustynia Błędowska

Niespełna 10 km od Olkusza rozciąga się piaszczysty teren liczący 32 km². Pustynia Błędowska, bo o niej mowa uchodzi za ewenement w skali europejskiej, ponieważ to jedyny na naszym kontynencie tak duży obszar występowania lotnych piasków. Na naszej „Małej Saharze” piasek zalega warstwami dochodzącymi w niektórych miejscach, aż do 60 m! Szacunki o jego objętości podają minimum 2,5 mld m³. Pytanie skąd wzięły się tam piaski? Jak dotąd powstają jedynie hipotezy. Mówi się że za powstanie pustyni mogły być odpowiedzialne lodowce, niosące za sobą rozdrobniony materiał skalny, a podczas cofania pozostawiały go. Tymczasem wody z topniejącego lodu zaniosły go w miejsce, gdzie dziś mamy naszą Saharę. Inna hipoteza głosi, że piasek powstał na miejscu z wietrzejącej krzemionki, prawdopodobnie również z piaskowców, których pokłady znajdowały się w okolicy Olkusza już od milionów lat. Mnie najbardziej spodobało się, jednak wyjaśnienie miejscowej ludności, która przywołuje legendę o diable, który przyniósł piasek w worku by zasypać olkuskie kopalnie. Widać worek miał dziurawy…i nie doniósł;D

 Piaszczyste tereny, po odejściu w niepamięć ery lodowcowej szybko zarosły i bardzo możliwe, że w początkach naszej ery nie występowała tu już jakakolwiek pustynia. Jednak wraz z nadejściem człowieka i osadniczym trybem życia zaczęto systematycznie wycinać porastające ją lasy, przepraszam powinnam napisać "dbać by pustynia na powrót nie zarosła". Kolejne  stulecia i nadchodząca industrializacja potęgowały ten proces odsłaniając piaszczyste tereny. Dopomogły również wiatry, przenosząc piaszczyste wydmy na dalsze obszary. Stanisław Staszic pisał w XIX w. o Pustyni następująco: „ okiem nie przejrzane morze piasków”. Piaszczyste zasoby przez setki lat służyły górnikom do zasypywania nieczynnych wyrobisk. Następnie wojsko uczyniło z Pustyni poligon. To tu podczas II wojny światowej jednostki Afrika Korps doskonaliły swe umiejętności poruszania się i walki w piaszczystych terenach, wykorzystywane podczas kampanii w Afryce Północnej. Pozostałości po niemieckim punkcie dowodzenia po dziś dzień szpecą górę Dąbrówka w pobliżu Chechła.

Po wojnie Polscy żołnierze pozostawili po swoich manewrach na Czubatce opodal Kluczy  murowany barak – bunkier oraz liczącą kilkadziesiąt metrów wieżę obserwacyjną. Ostatnie manewry na Pustyni Błędowskiej miały miejsce w 1999 r. i brały w nich udział wojska NATO. Tak więc od końca lat 90. roślinność okalająca Pustynię w żaden sposób nie niepokojona zaczęła obrastać piaszczyste tereny. Obecnie naszą „Saharę” otacza ciasny pierścień lasów. Obsadzono ją dodatkowo wierzbą kaspijską, rośliną, która posiada wyjątkową odporność na długie okresy suszy. Obecnie duża część Pustyni jest porośnięta zagajnikami, w których obok brzozy wyrastają drzewa i krzewy iglaste. Tak, więc szybkie tempo porastania Pustyni może przynieść nam za kilkadziesiąt lat, jedynie wspomnienie po jej istnieniu. 

Przez środek Pustyni przepływa rzeka Biała Przemsza, poza tym występuje tu kilka niewielkich zbiorników wodnych. Podsumowując na polskiej Saharze z pragnienia się nie umrze. Choć klimatu pustynnego Pustynia Błędowska nie posiada to podobno można na niej zaobserwować zjawisko fatamorgany. Na terenie Pustyni zamieszkuje około 100 gatunków ptaków, z czego około 70 % podlega ochronie. W dolinie rzeki występują piżmaki, bobry, łosie oraz kureczki nakrapiane. Jej mokradła i rozlewiska są domem dla wielu gatunków gadów, a sama rzeka stanowi siedzibę dla minoga strumieniowego – gatunku wpisanego do Czerwonej Księgi jako zagrożonego całkowitym wyginięciem.