Zamek w Lesku

Leski zamek, pełni obecnie rolę pensjonatu, jednak jego mury pamiętają czasy, gdy zamieszkiwały je kolejno znaczące rody szlachty polskiej. powstanie zamku wiąże się z przeprowadzą ówczesnego właściciela Leska, Piotra Kmity z pobliskiego Sobienia. Położony na skarpie, góruje nad Sanem.

Jego budowę rozpoczęto w 1538 r. przyoblekając go w późnogotycką szatę w miejscu stojącego uprzednio drewnianego wzniesionego w 1491 r. impulsem do wybudowania zamku stały się spustoszenia dokonane przez Wołochów i Węgrów w zamku Sobień w 1512 r.

Prawdopodobnie Piotr Kmita, zmarły w 1553 r. nie doczekał już końca budowy. Po jego śmierci właścicielką zamku stała się wdowa po nim Barbara Kmita, która jednak wkrótce ponownie wyszła za mąż i wyjechała do Wielkopolski. I tym sposobem majątek Piotra Kmity przypadł jego dwóm siostrom. Przy czym w rękach Katarzyny Stadnickiej, żony Stefana pozostał zamek. Tym samym, aż do I połowy XVIII w. Lesko wraz z zamkiem znajdowało się w rękach rodu Stadnickich.

 na zdjęciu widoczna cylindryczna baszta

Już pod koniec XVI w. Stadniccy dokonali pierwszej przebudowy zamku. W myśl epoki zamek przybrał renesansowy wygląd min. wyposażono go w attykę z wnękami. Po 1660 r. dokonano kolejnej przebudowy, spowodowanej zniszczeniami podczas Potopu Szwedzkiego. Zamkowe wzgórze zyskało umocnienia bastejowe (można je ujrzeć na przykładzie zamku w Janowcu) oraz narożne baszty strzegące czterobocznej konstrukcji.

Podczas wojny północnej (1700 - 1721) w 1704 r. wojska szwedzkie ponownie napadły na zamek, ograbiły jego ówczesnego właściciela Jana Franciszka Stadnickiego (wg inwentarza sporządzonego w 1697 r. w zamku znajdowało się 378 pozycji książkowych, w tym historycznych, religijnych, politycznych, prawniczych i in. stanowiących cenny nabytek). Na pożegnanie żołnierze podłożyli ogień i wskutek czego zamek wysadziło w powietrze.

Mury zamkowe, bramy oraz komnaty zostały zdewastowane, miasto również nie uniknęło ognia. Wyposażenie zamku, księgozbiór, dokumenty właścicieli, przywileje oraz wyposażenie poniszczono. Zabudowę miasta w większości strawił ogień. Prace remontowe trwały do 1718 r.

W krótkim czasie po zakończeniu odbudowy zamku, został wniesiony posagiem przez Teresę Kmitę, jej małżonkowi Józefowi Ossolińskiemu. W tym czasie zamek był konstrukcją dwupoziomową, bogato zdobioną i wyposażoną. Wyposażony w liczne komnaty posiadał pokoje gościnne, skarbiec, kaplicę, kancelarię, piwnice, stajnie, kuchnię oraz inne pomieszczenia, tworząc tym samym pełną wygód i przepychu rezydencję godną magnackich ambicji.

Baszta od strony dziedzińca

W rękach Ossolińskich zamek pozostawał w latach 1731 - 1776, następnie wskutek mariażu znów z wianem przeszedł w inne ręce. Tym razem dostał się rodzinie Mniszchów mającej go w posiadaniu  od 1776 do 1799 r. W 1785 r. zamek został spustoszony w wyniku pożaru. W jego skutku Mniszchowie opuścili znajdujący się w stanie ruiny zamek. Da się zauważyć, że niestety Leski zamek nie .miał szczęścia w walce z ogniem  W 1799 r. przeszedł znów w skutek małżeństwa w ręce Krasickich, pozostających jego właścicielami do wybuchu II wojny światowej w 1939 r.

Między 1836, a 1838 r. rozpoczęto odbudowę zamku wg projektu Wincentego Pola. Prace trwał z przerwami 38 lat. Odbudowa doprowadziła do całkowitej zmiany oblicza zamku. Nadano mu wygląd rezydencji klasycystyczno - neorenesansowej w stylu włoskim. Budowlę wyposażono w dodatkowe oficyny oraz oranżerię.

I i II wojny światowe przyczyniły się do niszczenia zamku grabionego przez rosyjskich żołnierzy w latach 1914- 1915 ( dokonali podpalenia budynku). Po 1939 r. pełnił on siedzibę sowieckich żołnierzy, a po ataku III Rzeszy na ZSRR w czerwcu 1941 r. zmienił okupanta na Niemieckiego.

Po drugiej wojnie w budynkach zamku mieścił się magazyn oraz przedszkole. W 1956 r. zamek przeszedł na własność zabrzańskiej kopalni KWK "Makoszowy". W tym samym roku dokonała ona remontu obiektu, czyniąc go ośrodkiem wypoczynkowym dla górników. W późniejszym czasie zamek przeszedł w ręce Gliwickiej Agencji Turystycznej, w których pozostaje do dziś.

Obecnie na leski zamek składa się parterowy budynek, dostawiony do dawnych murów zewnętrznych wraz z cylindryczną basztą obroną. Część mieszkalną zamku, wzniesiono wykorzystując pierwotną nadbudowę wieży mieszkalnej rodu Kmitów. Dla gości pensjonatu został stworzony kort tenisowy oraz basen. Natomiast w przeszłości znacznie większych rozmiarów park, otaczający zamek obecnie mieści miejski amfiteatr.

Park przy zamku, w tle widoczny amfiteatr

Widok na zamek od strony parku